Blog 10: Het vermogen van podiumkunstinterventies

Waarom werken theatrale werkvormen, mits zorgvuldig ontworpen en begeleid, bij organisatieveranderingen zo effectief? In deze blog wordt er ingegaan op die vraag. 

Ary Bosker begeleidt sinds 2007 veranderprocessen in organisaties, met behulp van theatrale vormen. Daarnaast is hij werkzaam als (interim-) manager. Vanaf eind jaren '80 tot medio '90 won hij samen met Ruben van Gogh de publieksprijs tijdens het landelijk studentencabaretfestival in Groningen en werd hij geselecteerd voor Cameretten. Vanaf begin van deze eeuw schreef hij scripts, regisseerde en voerde hij theaterperformances soms ook zelf uit, in opdracht van evenementenorganisaties, onderwijsorganisaties, landelijke musea en de industrie.

Hij is oprichter van Performance - instituut voor prestatieverbetering (www.performance-prestatieverbetering.nl).

Theatrale werkvormen kunnen enorm effectief zijn bij organisatieveranderingen.

Dat komt in de eerste plaats omdat theater ons uitdaagt de kracht van ambiguiteit te benutten: dubbelzinnigheid wordt in deze interventies niet uitgebannen (zoals nog steeds vaak helaas het geval is in organisaties) maar mag juist blijven bestaan. Vanuit het - in eerdere blogs omschreven 'willing of suspension belief' - mechanisme mogen wensbeelden en werkelijkheid tegelijkertijd naast elkaar bestaansrecht houden. Dat maakt dat de kans vele malen groter is dat er herkenning is van de huidige dubbelzinnige situatie (de wereld heeft nu eenmaal geen duaal karakter), dat je je als toeschouwer gemakkelijker open stelt voor de verandering en je je als actor onverhoeds weet geraakt.

In de tweede plaats heeft het te maken met het oergegeven van theater: door de toepassing van podiumkunstinterventies kun je vereenzelvigen met diverse personages en wat ze bezig houdt,wat ze meemaken; en dat maakt weer dat je je zelf eenvoudiger 'los kan maken' van je eigen vaststaande reactiepatronen. In die zin wordt er tegelijkertijd een beroep gedaan op hoofd, hart en buik. Ons vermogen om reflexief  te doorleven wat anderen ervaren hebben we waarschijnlijk te danken aan een speciale groep zenuwcellen: de spiegelneuronen. Spiegelneuronen 'spiegelen' het gedrag van de ander alsof de waarnemer zelf handelt. Spiegelneuronen zijn in die zin een fundamenteel instrument om te leren (een niet onbelangrijk gegeven bij organisatieverandering!).

Tenslotte,: podiumkunstinterventies verbinden en verdiepen: samen geconfronteerd worden en samen lachen bekrachtigt onderlinge verbinding en leidt uiteindelijk tot vragen hoe ik mij verhoudt tot de andere actoren in de verandering en tot de organisatie.

Bij de inzet van theatrale werkvormen bij organisatieverandering kan er aanvankelijk bij een paar deelnemers nog wel eens weerzin zijn tegen de inzet van theatrale werkvormen ('nee hé, toch niet weer een toneelstukje') en het voort te laten bestaan van ambiguiteit. Met dank aan de spiegelneuronen verdwijnt deze onwil vaak als sneeuw voor de zon na de start van een dergelijke interventie. Of het nu gaat om de inzet van games, improvisatietheater, reconstruerende rollenspelen, spiegeltheater, instaptheater, organisatieopstellingen:de innerlijke drang  van een ieder je met  deze werkvorm te bemoeien, maakt de stap naar een blijvende, succesvolle en gedragen organisatieverandering gemakkelijker.