Blog 9: Organisaties als interpretatiesystemen van dubbelzinnigheid

Organisaties hebben behoefte aan antwoorden op vragen die ze hebben over hun omgeving. Daarvoor dienen ze interpretaties te doen. Er moet vaak letterlijk door een zee aan ambique en paradoxale gebeurtenisssen worden gewaad en betekenis worden gegeven. Het interpretatieproces in organisaties is zeker niet eenvoudig en voegt zich niet in een lineair, mechanistische metafoor. 

In een meerdaagse strategische werkconferenties die ik onlangs begeleidde, gebruikte ik weer eens de energizer 'de persconferentie' als werkvorm. Eén van de deelnemers aan de conferentie verlaat de ruimte, de rest transformeert in een groep journalisten die allereerst een volstrekt onderwerp bedenken van de persconferentie die ze zogenaamd net hebben gezien en gaan zo dadelijk vragen stellen aan degene die de ruimte net verliet. De bewuste deelnemer in de rol van degene die net een persconferentie heeft gehouden, komt vervolgens binnen  in de ruimte en dient vragen van het journaille te beantwoorden over een onderwerp die hij niet meer weet. Hilariteit omtrent de antwoorden gegarandeerd en gaandeweg moet de deelnemer aan de hand van de vragen er achter zien te komen, wat het onderwerp van de persconferentie is geweest. 

Behalve een 'energizer' kan deze werkvorm ook een vertrekpunt zijn van een discussie over de organisatie. Organisaties willen nog wel eens in de rol van de journalisten gaan zitten. Organisaties hebben beperkte tijd, veel vragen en ze hebben een sterke behoefte aan antwoorden. Zij onderzoeken de omgeving met marktsurveys, steekproeven en testmarkten en vervolgens buigen gespecialiseerde afdelingen met trendanalyse-methodes en econometrische modellen om tot acceptabele antwoorden te komen. 

Al deze activiteiten, of het nu op antwoorden zoekende organisaties gaat of om de journalisten in het spel 'de persconferentie', beide werken vanuit een interpretatie-perspectief: trachten te interpreteren wat ze tot nu hebben gedaan, definieren wat ze hebben geleerd en hoe ze anticiperen op een vervolg. In die zin is het opbouwen van interpretaties een hygienefactor voor individuen en organisaties. 

Werkt de interpretatie-perspectief in 'de persconferentie' nog vrij lineair (vraag-antwoord-scannen van antwoord- interpretatie van het antwoord-leren-de volgende vraag stellen),  interpretatie voor organisaties is verbonden met de constatering van Pondy en Mitroff (1979) dat organisaties type 8-kenmerken hebben op de 'Bouldings (1956) 9 levels'-schaal van systeemcomplexiteit. Een interpretatieperspectief in deze context beweegt zich dan ook weg van lineaire, mechanische metaforen van organisaties en de diagnose-recept-aanpak van veel organisatiemodellen voor het doen van organisatieonderzoek. Om te overleven moeten organisaties juist mechanismen in zich hebben die ze in staat stellen om ambigue gebeurtenissen niet uit te bannen maar ze te omarmen en ze als werkelijkheid te interpreteren en ze betekening en richting te geven voor de belanghebbenden.  Ik bedoel maar: Een opmerking van een directeur, die ik ooit hoorde, namelijk '...ik wil volgende week dat mijn managers rapporteren wat ze doen aan het vergroten van regelruimte...' krijgt, in welk integraal organisatiediagnosemodel dan ook,  dan een hele andere betekenis.